Ακούω-Αγγίζω-Αισθάνομαι
Το «Ακούω-Αγγίζω-Αισθάνομαι» είναι μια μουσειοπαιδαγωγική δράση του Οικομουσείου Ζαγορίου για άτομα με οπτικές αναπηρίες. Ειδικά σχεδιασμένο για άτομα με οπτική αναπηρία, επικεντρώθηκε σε μια σειρά βιωματικών δράσεων εκπαιδευτικού χαρακτήρα σε ιστορικά γεφύρια του Ζαγορίου, εντός των ορίων των προστατευόμενων περιοχών του Γεωπάρκου Βίκου-Αώου, ενταγμένου στη λίστα της UNESCO, και του Εθνικού Πάρκου Βόρειας Πίνδου. Συγκεκριμένα, η ερμηνευτική ξενάγηση και ο ηχητικός περίπατος (ηχοπερίπατος) πραγματοποιήθηκε σε τρία πέτρινα γεφύρια του Ζαγορίου έξω από το χωριό Κήποι (Γεφύρι του Κόκκορη, Γεφύρι του Πλακίδα ή Καλογερικό ή τρίτοξο, και το Γεφύρι του Μύλου) και υποστηρίχθηκε από συμπληρωματικές μουσειοσκευές με τη μορφή τρισδιάστατων εκτυπωμένων μακετών και υλικό από την ηχητική καταγραφή κατά τη διάρκεια της πεζοπορικής ξενάγησης, δηλαδή τον ηχοπερίπατο. Σημαντικό κομμάτι του προγράμματος ήταν και οι τρισδιάστατες αναπαραστάσεις-μακέτες της γεωμορφολογίας της διαδρομής και των γεφυριών, που επέτρεπαν μια πιο κοντινή επισκόπηση από τις συμμετέχουσες/τους συμμετέχοντες. Τα άτομα που συμμετείχαν ήταν συνολικά δέκα (συν δέκα συνοδοί), για λόγους ασφάλειας, αλλά και τήρησης των υγειονομικών πρωτοκόλλων που ήταν σε ισχύ τη χρονιά 2021 λόγω της πανδημίας του COVID-19.
Το πρόγραμμα είχε διάρκεια τριών ωρών, παίρνοντας ως αφετηρία την άφιξη στο πλάτωμα στο γεφύρι του Κόκκορη. Η πρώτη φάση αφιερώθηκε στην πολιτιστική κληρονομιά της περιοχής με έμφαση στην ιστορία και στην αρχιτεκτονική των γεφυριών. Ενόσω άκουγαν τις πληροφορίες που μετέδιδαν οι μουσειοπαιδαγωγοί, επεξεργάζονταν τις μακέτες ώστε να τους γίνονται καλύτερα αντιληπτά τα όσα λέγονταν. Στη συνέχεια, ακολούθησε η εκπαιδευτική ξενάγηση στα τρία προαναφερθέντα γεφύρια. Με τη βοήθεια των συνοδών, τα άτομα που συμμετείχαν περπάτησαν στα γεφύρια, άκουσαν πληροφορίες γι’ αυτά και μοιράστηκαν την εμπειρία τους με τους διοργανωτές και τους υπόλοιπους συμμετέχοντες σε μια περιπατητική συζήτηση.
Η δεύτερη φάση του προγράμματος αφορούσε τη φυσική κληρονομιά της περιοχής και τη βιοποικιλότητα, μέσω ενός ηχοπεριπάτου εκπαιδευτικού χαρακτήρα για την καταγραφή της ηχητικής βιοποικιλότητας, υπό την καθοδήγηση ειδικού επιστημονικού προσωπικού, εθελοντών και των μελών του Οικομουσείου. Ο ηχοπερίπατος, που κατέλαβε κεντρικό ρόλο στην δομή του προγράμματος, αποτέλεσε για τους συμμετέχοντες ένα μέσο ανάπτυξης μιας πιο προσεκτικής ακρόασης του φυσικού τοπίου και κατ’ επέκταση μιας βιωματικής εμπειρίας, ενσυναίσθησης, κατανόησης και ερμηνείας της βιοποικιλότητας σε μονοπάτια υψηλού περιβαλλοντικού ενδιαφέροντος. Τον ηχοπερίπατο, διηύθυνε ο κ. Καραγεώργος κατά τη διάρκεια του οποίου οι συμμετέχοντες είχαν την ευκαιρία να περπατήσουν και να παρατηρήσουν τους ήχους της φύσης μετά από ειδικές ασκήσεις συγκέντρωσης. Ο ηχοπερίπατος απαιτεί συγκέντρωση, παρατηρητικότητα, αλλά και συντονισμό και συνεργασία από την ομάδα, καθώς ένα μέλος έχει τον ειδικό εξοπλισμό επαυξημένης ηχητικής καταγραφής και τα υπόλοιπα πρέπει σιωπηλά να ακολουθούν. όλα τα μέλη μπορούν να πάρουν τον εξοπλισμό και τα ακουστικά και να ακούσουν την καταγραφή, μια εντυπωσιακή εμπειρία που επιτρέπει την εις βάθος ακρόαση του περιβάλλοντος χώρου. Συμπληρωματικά στο πρόγραμμα, προστέθηκε και ένας μικρός περίπατος, ο οποίος συντονίστηκε από την ομάδα του Φορέα Διαχείρισης του Εθνικού Πάρκου Βόρειας Πίνδου με έμφαση στη βιοποικιλότητα της περιοχής του Ζαγορίου.
Τα άτομα που συμμετείχαν στο πρόγραμμα απέδειξαν πως όταν υπάρχει η διάθεση και από τις δύο πλευρές, τα άτομα με αναπηρίες μπορούν να είναι πλήρως λειτουργικά και να συμμετέχουν σε όλες τις πτυχές του κοινωνικού, πολιτικού και πολιτιστικού γίγνεσθαι. Το Οικομουσείο ελπίζει πως το επιτυχημένο παράδειγμα αυτής της μουσειοπαιδαγωγικής εφαρμογής θα είναι η αφετηρία για άλλες παρόμοιες δράσεις που διεκδικούν την ισότιμη πρόσβαση όλων των ατόμων στο δημόσιο χώρο και στην πολιτιστική ζωή. Σε επόμενες εφαρμογές του προγράμματος σε ειδικά κοινά, θα γίνει απόπειρα να διευρυνθεί το κοινό που δύναται να παρακολουθήσει το συγκεκριμένο πρόγραμμα, καθώς η πραγματική συμπερίληψη δεν έγκειται στην απομόνωση και την «ειδική μεταχείριση» ομάδων, αλλά στην ισότιμη συμμετοχή, την ένταξη και την αποδοχή της κάθε ετερότητας. Απώτερος σκοπός είναι να δημιουργηθεί μέσω του Οικομουσείου ένα πεδίο διεπαφής ανάμεσα σε διαφορετικά άτομα, ένα ενεργό «φόρουμ» για την κοινότητα και τις επισκέπτριες/τους επισκέπτες. Μια τέτοια πλουραλιστική συνύπαρξη μόνο πλούτο μπορεί να δώσει στις κοινωνίες, καθώς ο διάλογος και η πολυφωνία διδάσκουν πιο αποτελεσματικά από κάθε μουσειοπαιδαγωγική εφαρμογή.
Πηγή χρηματοδότησης: Κοινωφελές Ίδρυμα Ιωάννη Σ. Λάτση μέσω του προγράμματός «Σημεία Στήριξης»
Διάρκεια: 2021 και εξής
Εταίροι: Οικομουσείο Ζαγορίου, Υπηρεσία Νεωτέρων Μνημείων και Τεχνικών Έργων Ηπείρου, Βορείου Ιονίου και Δυτικής Μακεδονίας, Κέντρο Καινοτομίας Fab-Lab Ιωαννίνων